|
Han ha hest å
den gongjen, men ingen kjørdn. Einnele fekk'n
da lån seg en slea. Men da Blanken va reist –
han skull te Sul – forteld dem manna ka slags kar
Blanken va å sa, at «slean sjer du aller
meir». Ja, så vest'n no itt rettele kva'n
skull gjårrå. Men så la dem om denu
råa, at'n skull spør'n Dala-Jerik*
om'n villa fårrå ætte. Ja, hann
Dala-Jerik speint på se skiin å la ætte
te Sul. Å da'n kom på Sulstugårn,
kom Blanken tu stalla me hesta å skull spenn fer.
Men da'n ha spennt fer, på ei si gjekk'n Dala-Jerik
å spent ifrå. Så gjekk dem om kerenner
den karan nån gonga. Blanken spent fer, å'n
Dala-Jerik spent ifrå. Teslut vart Blanken gælin
å sa:
- «Tå
slean å reis me om, å læt'n aller
kommå fer min auga meir! Gjer'n de ska æ
knåsså'n te gryn.»
Hann Dala Jerik
to slean å drog'n mett fer vinnauga på Sulstu-gåra
å gjekk inn. Blanken kom ætte å spord
om'n villa tå i tak om i pott brennvin. Ja, meint'n
Dala-Jerik, taft'n så va'n no kar te å bestå
a, å. De føst græppe va, at Blanken
speint tå se livgjord-reima å hov a borti
i rå, å så rauk dem ihop. Men dem
sa de, dem som haurd på, at de va som de skulla
vørri to gragampa innpå golvi. - De va
no ingen som torn vårrå in tå de enner.
- Ja, ner dem ha hylly på i stunn, så skjønt
dem bå to, at ingen vart meister. Så to
Blanken opp i spiller ny søll-ort å ga
om Dala-Jerik å sa:
- «Tå
denna, du! De e artikt å træff en stakkall
en gong imillom.»
Ola Lagesen var
ein original i mange måtar, både av utsjånad
og i måten å fortelja på. Han gikk
alltid med ei gamalldags skinnveske med reim over eine
skuldra og ein heimgjort krokstav. Han ville gjerne
«tållå», som han sjølv
sa, fortelja segner og søger. Han visste mykje
frå gamaltida og fortalde alltid utan overflødige
ord og med eit underleg minesjel. Mitt i ei soga kunne
han brått stana. Då sat han stille med open
munn og stirande augo. Det var som han sat og såg
attgjenom tidone til han fekk tak i både «Blanken»
og «Dala-Jerik» og «Gammel-Holsten».
Når han var
ferdig med ei soga, hadde «tållå»
ifrå seg, kunne han atter bli sittjande still
og stira, reint borte frå alt. Når han så
vakna til kunne han segja:
- «Å
ja, det hi vørri øms, å de bli vel
øms, å.»
Han sa sjølv,
at han var født 1824 og var son til Lage Ottmoen
som var «nordbygg», som Lagesen sa, og som
låg på «utkommando» på
Brattåsen i krigsåra, 1808-09 saman med
m. a. Gunnar Dæli, «Spellmann Gunnar»,
frå Snåsa o. m. fl., alle av «Enåsens
Skiløber-kompagni». Han som hadde «kommandoen»
var kaptein Holst - Gammel-Holsten på Stiklestad.
Både Lage Ottmoen og Gunnar Dæli var oppassara
til kapteinen. Kvar kveld før kapteinen la seg,
slo han i ein dram til kvar av oppassarane sine og la
eit brødstykke over kvar dram, og ordren var,
at straks om morgonen skulle dei ta kvar sin dram. Skiløperkompagniet
hadde vakthaldet frå Brattåsen og «søover
åt Bellinga». Kvar patrulje hadde med frå
Brattåsen skrevne meldingar som dei la under ei
stor fururot att med Stor-Bellingen. Der tok dei også
imot meldingar frå det næraste område
sør for Bellingen. Lagesen var glad når
nokon ville høyra på han. Han sat på
ei høyruke i «Tømtbrekka»,
stødde seg på krokstaven og fortalde om
«Blanken» og «Dala-Jerik» og
«Utkommandon». «Å ja, de hi
vorri øms, å de bli vel øms, å.»
Då Lagesen
i høg alder vart sengeliggande kom soknepresten
ved eit misstak inn i kamerset der Lagesen låg
og sa då:
- «Her har
vi jo også en gammel mann.»
Presten hadde vore
i soknebud til ein gamal mann, ein annan stad og hadde
sett inn hesten der Lagesen var. Lagesen låg og
stirde på presten og sa:
- «Ke di e
fer en mann, di?»
- «Det er presten!»
Men Lagesen var
dauv, låg berre og stirde. Presten ropte då:
- «Det er
sognepresten, ikke den nye presten!»
Då høyrde
Lagesen og sa:
- «Så
ja, så ja.»
Presten sa då:
- «Ja, De
er gammel og skrøpelig og må tenke på,
at De snart kan bli kaldet bort.»
Lagesen låg
og stirde som før og svara så:
- «De hi mengong
(alltid) vørri så me meg, at æ hi
villa prøvd å berg meg sjøl.»
Presten rista berre
på hovudet og sa:
- «Han var
skrekkelig døv!»
Då det leid
mot enden med Lagesen, sa han for korleis gravferda
skulle vera og slutta med desse orda:
- «A når
vi kjem ifrå kjerka, så te vi oss 'n karsk.»
Det var skikk og
bruk mange stader for femti-seksti år sidan, at
dei brukte «å ta seg ein karsk» eller
pons om kvelden. når dei sat saman, gravferdsdagen.
Det var slik det skulle vera, når gjæve
folk for or heimen. Det kunne bli fest og god stemning
i laget, når alt gjekk som det skulle, og Lagesen
hadde vore med i mange lag, vore glad med dei glade
og ville også at dei skulle vera glad denne gongen,
og ville vera med sjølv i laget. Han låg
der og stirde som før, og opplivde gravferda
på forskot. Han høyrde kanskje helst heime
i Valhall den gamle sogemannen?
Ættlingar
etter Lagesen finst i U.S.A. Borna hans reiste over
«Blåmyra» som så mange andre
og tok seg godt fram der.
Når det gjeld
«Blanken», så har Andreas Ystad i
boka «Ættetavler frå Innherad»
under VIII, Okkenhaugætta, side 92, og vidare
utover gitt nokre opplysningar, såleis nemner
Ystad at «Blanken» - Johannes Kristoffersen
Blanch - var født 1733, at faren var dømt
til slave på levetida for stulder, kyrkjeran og
mykje anna gale. Johannes Blanch er nemnt i rettsbøkene.
Han var «meget høi af Vekst, rund og bredskuldret,
tykke Arme og Ben, rund og rødladen af Ansigt
med blaa Øine og brunt Haar og Skæg».
Det var altså ein kjempekar. Denne Blanken var
hovslagar, smed, sølvsmed, hestgjeldar, kjelflikkar
eller doktor som det høvde til. Han for landet
rundt og plundra og stal og røva heilt frå
Finnmark og radt sør til Hardanger og Oslo. Hausten
1776 og hausten 1778, heldt han til i leitet kring Gauldalen,
Røros og Tynset.
(*
Jerik, d. e. Erik.)
|
